Woningen, ziekenhuizen, hele steden in Oekraïne zitten zonder stroom. Als het elektriciteitsnet aan flarden is geschoten en er geen diesel is voor generatoren, wat moet je dan?
Giro555: Trucks vol groene energie op weg naar Oekraïne
Om mensen uit de brand te helpen zijn trucks vol zonnepanelen en batterijgevoede generatoren vanuit Nederland op weg naar Lviv. Met geld van Giro555.
Valentin Bebik van Caritas Oekraïne, een zusterorganisatie van Cordaid, vat het simpel samen. “Alle life support systemen en woongebieden zijn afhankelijk van elektriciteit. Woningen, fabrieken, ziekenhuizen, IC’s, alles draait op elektriciteit. Wat gebeurt er als dat wegvalt, in een huis, een straat, of een hele stad zoals Marioepol? Dan gaan mensen dood. In Marioepol zijn naar schatting 2700 mensen omgekomen. Velen van hen door uitdroging. Pompen zijn kapot en er komt geen water meer uit de kranen. Ook ziekenhuizen en opvangcentra zitten zonder stroom. Het energieprobleem is gigantisch.”
De verwoesting is gewoon te groot voor snel herstel
Het Oekraïense leger doet naar verluidt wat het kan om burgers van stroom te voorzien. “Hersteldiensten draaien lange dagen. Maar de schaal van de verwoesting is gewoon te groot. Mensen die zonder stroom en water zitten worden verplaatst naar tijdelijke opvangplekken. Maar ook daar staat de stroomvoorziening onder druk”, legt Bebik uit.
Een zwart lijstje van steden
Wie heeft de stroom het hardste nodig? Bebik: “Je hebt twee groepen: mensen die nu in gevechtsgebied zitten en ontheemde mensen. Beide groepen hebben stroom nodig. Caritas zet zich ook in voor beide groepen. Maar de behoefte aan stroom is het grootst in oorlogsgebied, dat heeft voor ons nu de grootste prioriteit.” Hij somt een lijstje op van zwaar gebombardeerde steden met één miljoen inwoners of meer: Kyiv, Kharkiv, Chernihiv, Marioepol, Bucha, Hostomel, Irpin, Krasnohorivka.
Trucks tjokvol groene batterijen en aggregaten
Het is al donker als de laatste van 112 batterijen de grote truck in gaat. Een paar uur duurde het laden in ’s Heerenberg en Duiven. Met een beetje geluk rijden straks twee trucks van de Oekraïens-Nederlandse stichting De Leeuw in een paar dagen naar Lviv. Heen is de drukte aan de grens te doen. Terug is een ander verhaal.
“Eenmaal in Lviv zorgen onze collega’s van Caritas, die hulpcentra hebben in heel Oekraïne, dat alle batterijen en aggregaten op de plekken komen waar ze het hardste nodig zijn.”
De trucks zitten tjokvol: 12 grote 6 kVA zonne-aggregaten met ingebouwde batterijen, zo’n honderd kleine Ecoflows (1,3 kWh batterijen), 200 zonnepalen en de nodige kabels en connectoren. ‘Draagbare stopcontacten’ noemt Peter Paul van Voorst die laatste. Van Voorst, jonge ondernemer met een groen hart, is oprichter van Skoon, een online markplaats voor mobiele energieoplossingen.
In overleg met Cordaid noodhulpcoördinator Paul Borsboom, heeft Skoon uitgedokterd wat de best beschikbare oplossing is voor mensen in Oekraïne. Die moest betaalbaar zijn, betrouwbaar én goed werken in de noodsituatie waarin Oekraïners verkeren. “Diesel is niet te krijgen of gewoon te duur voor mensen”, weet van Voorst. “Aan klassieke dieselgeneratoren hebben ze dus weinig. Ook wordt beschadigde energie-infrastructuur niet hersteld zolang onmiddellijk gevaar dreigt. Mensen blijven dus zitten zonder stroom.”
Ze zijn stil, ook niet onbelangrijk
En dus? “Dus gaan er nu met dit eerste transport alvast 100 Ecoflows en 200 zonnepanelen en 12 grote zonne-aggregaten richting Oekraïne. Met een beetje goed weer heb je in 10 uur je draagbare stopcontact weer opgeladen. Dat is dan genoeg stroom om 100 keer een telefoon op te laden. Of een dag tot een aantal dagen wat lampen, een koelkast en andere huishoudapparaten mee te voeden. En, niet onbelangrijk in deze situatie, ze zijn stil. Dieselgeneratoren maken herrie. Juist in de hectiek van oorlog, en in ruimtes als schuilkelders, is het van groot belang dat men ’s nachts elke mogelijke kans krijgt om te slapen als het ook maar even kan. Dan wil je als het buiten of binnen net even stil is geen geronk of stank. De systemen welke we sturen zijn schoon en stil.”, aldus van Voorst.
Prijskaartje
De grotere zon-aggregaten van 6 kVA zijn even schoon en stil, maar hebben een stuk meer vermogen. Genoeg als back up voor een klein gezondheidscentrum of een ziekenhuisafdeling. Normaal zijn deze specifieke systemen alleen beschikbaar voor de verhuur. Dankzij medewerking van de leverancier die ook graag bijdraagt aan deze operatie, is het voor het eerst dat ze nu worden verkocht.
Ook al hebben deze systemen de beste prijskwaliteitverhouding, en werkt Cordaid via Skoon met de goedkoopste leveranciers, er zit natuurlijk een prijskaartje aan. De kleine batterijen kosten bijvoorbeeld zo’n 1200 euro per stuk. Het voordeel ervan is dat de mensen in Oekraïne direct stroom hebben en niet nog zelf hoeven te sparen om diesel in te kopen.
Schakelen tussen Nederland en Oekraïne
Borsboom, net als van Voorst aanwezig bij het inladen en het vertrek van het transport in Duiven, heeft er als noodhulpcoördinator vijf dagen over gedaan om deze ‘groene energiedeal’ tussen Nederland en Oekraïne rond te krijgen. “We schakelen voortdurend met Caritas hulpverleners die zwaar overbelast zijn en commerciële partners als Skoon die ook hun stinkende best doen voor een snelle en toch betrouwbare oplossing”, licht hij toe. “En we zijn maar wat blij dat deze eerste lading nu is vertrokken. Hopelijk volgen er meer, want de nood aan stroom is gigantisch. Eenmaal in Lviv zorgen onze collega’s van Caritas, die hulpcentra hebben in heel Oekraïne, dat alle batterijen en aggregaten op de plekken komen waar ze het hardste nodig zijn.”
In zulke korte tijd zo groot opschalen komt niet vaak voor, maar is wel waar de online marktplaats van Skoon voor is ingericht. Van Voorst: “In deze crisissituatie kunnen we aan de hand van onze datasets snel bepalen welke systemen het meest geschikt zijn voor vragen vanuit Oekraïne. Zo kunnen we snel zorgen voor essentiële energievoorziening .”
Hoe beperk je de risico’s in oorlogsgebied?
En dan de hamvraag: hoe beperk je, in oorlogsgebied, het risico op beschadiging of verwoesting? Want energievoorzieningen zijn immers een militair doel. Voor Bebik is dat een dilemma van jewelste. “Natuurlijk vragen we lokale autoriteiten om zeker de grote zonne-aggregaten te beschermen met de middelen die ze hebben”, zegt hij. “Maar 100% bescherming kunnen we helaas niet garanderen.”
“De kans dat je bij beschietingen zowel batterij als zonnepanelen verliest is op die manier kleiner.”
Ook Van Voorst, die het met zijn hele team heel bijzonder vindt om bij te kunnen dragen aan deze hulpactie, heeft hier natuurlijk ook over nagedacht. “Risico’s zijn er, dat is onvermijdelijk als je mensen in volle oorlogstijd wilt helpen. De grote aggregaten met vaste zonnepanelen kun je niet buiten het zicht van satellieten houden. Maar soms zit bescherming ook in kleine, slimme dingen. De Ecoflows hebben extra lange kabels tussen zonnepanelen en batterij. Je kunt je batterij in de kelder hebben staan en je zonnepanelen een eind verder, natuurlijk buiten. De kans dat je bij beschietingen zowel batterij als zonnepanelen verliest is op die manier kleiner. We denken nu na over grotere systemen van 5-500kVA met losse zonnepanelen. Dat is weer net een stap veiliger.”
Over een paar dagen staan Bebik en zijn team in Oekraïne klaar om 112 grote en kleine batterijsystemen uit te laden. Daarna dan gaan ze snel naar plekken waar vrouwen, kinderen, artsen, verplegers en patiënten schreeuwen om stroom.
Wat doen we nog meer voor de mensen uit Oekraïne?
Lees meer