‘Wij willen iets doen tegen de macht van multinationals, die boeren met contracten dwingen hun katoen tegen veel te lage prijzen te verkopen’. Zo klonk de vraag van de Zambiaanse katoenboeren tien jaar geleden. Cordaid sprong voor hen in de bres met training, steun en machines. Nu runnen de boeren hun eigen katoenproductie en maken zoveel winst, dat de Zambiaanse overheid drie nieuwe katoenfabrieken bouwt.
Joseph Nkole is de landelijke coördinator van de Cotton Association of Zambia, de Zambiaanse vereniging van katoenboeren. Hij is langsgekomen op het hoofdkantoor van Cordaid om zijn dank te betuigen voor de steun die zijn organisatie tussen 2006 en 2010 van Cordaid heeft gekregen. “Cordaid heeft in Zambia letterlijk een zaadje geplant dat heeft geleid tot nieuwe banen, betere leefomstandigheden, betere voeding en het opnieuw opbloeien van dorpen.”
“Een klein zaadje dat toen werd geplant heeft geleid tot een langdurig succes.”
Joseph Nkole, Cotton Association of Zambia (CAZ)
“Toen we in 2006 begonnen was Cordaid de enige organisatie die ons initiatief wilde steunen. En zie: nu in 2016 neemt zelfs de overheid onze werkwijze over!” zegt Nkole.
Katoen verbouwen op contract
De katoensector is in Zambia flink gegroeid in de afgelopen twintig jaar. Tot tien jaar geleden was de verwerking van katoen vooral in handen van enkele grote multinationals, die boeren zaden en materialen verschaften en in ruil daarvoor de hele oogst mochten opkopen. Nadeel hiervan was dat de prijs van katoen vastlag, en boeren vaak veel te weinig terugzagen van de flinke winst die de multinationals met het Zambiaanse katoen maakten op de internationale markt.
Daar moest verandering in komen, vond de nationale boerenvakbond. “Zambia had geen eigen textielindustrie. Alles werd door grote bedrijven verkocht naar het Verre Oosten. Dat terwijl ons land verwerkt katoen importeerde tegen gigantische prijzen!” aldus Nkole. “Boeren wisten niet dat ze met hetzelfde product veel meer geld konden verdienen. Want Zambiaans katoen is handgeplukt, schoon en van goede kwaliteit.”
“Boeren wisten niet dat ze met hetzelfde product veel meer geld konden verdienen.”
Joseph Nkole, Cotton Association of Zambia (CAZ)
Initiatief eerlijkere katoenproductie
Volgens Nkole heeft Cordaid ‘de ogen van de katoenboeren geopend’. Met training in organisatie en beheer, financiële steun en marktonderzoek kon de Cotton Association worden opgestart, die de belangen van de boeren beter behartigde. Ze kochten zelf een industriële machine (een ‘cotton gin’) die het katoen van zaad scheidt. Zo onstond de Mumbwa Farmers’ Ginning and Pressing Company Ltd, 150 kilometer van hoofdstad Lusaka.
De boeren verkochten hun katoenoogst niet meer aan de multinationals maar aan hun eigen fabriek, waardoor ze een eerlijker prijs kregen en zelf invloed konden uitoefenen op het productieproces. “De waarde van het katoen is met meer dan de helft gestegen,” zegt Nkole. “Voor mijn eigen oogst kreeg ik vroeger 7000 kwacha (= 700 dollar); in 2014-15 verdiende ik 57.000 kwacha (= 5700 dollar)!”
Nieuwe producten van katoen
De hogere opbrengst komt ook doordat de restproducten van katoen niet langer worden weggegooid. “Je kunt het katoenzaad dat overblijft na het scheiden van katoen persen tot olie. Daarvan maken de boerenfamilies kaarsen, zeep en bakolie voor in de keuken. De koek die resteert kan worden gebruikt als veevoer.”
Zijn vereniging heeft ook katoenboeren geleerd stoffen te weven op een handweefgetouw. Nu maken de boeren en boerinnen theedoeken, handdoeken, kleren en deurmatten, die ze kunnen verkopen voor extra inkomen. “Er zijn coöperaties opgezet van vrouwen, jongeren, mensen met een handicap en nog meer, die samenwerken voor een betere toekomst. Wij proberen ook zo milieuvriendelijk mogelijk te produceren.”
Klein zaadje, groot succes
Op dit moment bouwt de Zambiaanse overheid drie nieuwe katoenfabrieken. Allemaal volgens hetzelfde principe: boeren verwerken hun eigen waar en de opbrengst vloeit terug in de economie van Zambia. “Dat allemaal omdat Cordaid bereid was ons in 2006 te helpen,” aldus Nkole. “Een klein zaadje dat toen werd geplant heeft geleid tot een langdurig succes. Onze Cotton Association heeft nu 37.000 leden en dient de belangen van 450.000 kleinschalige boeren.”
“Ik ga bijna met pension en ik wil dat jullie dit verhaal horen.”
Joseph Nkole, Cotton Association of Zambia (CAZ)
Hij glimlacht nog eens: “Ik ga bijna met pensioen en ik wil dat jullie dit verhaal horen. De katoensector is eerlijker verdeeld en duurzamer geworden. Dankzij Cordaid kan ik mijn werk straks met een gerust hart overdragen aan de volgende generatie!”
