In New York vindt op 23 september de Food Systems Summit van de Verenigde Naties plaats: dé wereldvoedseltop. Wat is het, wat gaat daar gebeuren en welke rol speelt Cordaid? We stellen vijf vragen aan Bram Peters, expert op het gebied van voedselzekerheid en voedselsystemen bij Cordaid.
De Food Systems Summit, oftewel de top over voedselsystemen: wat is dat?
“De VN heeft deze top in het leven geroepen om wereldwijd tot een duurzamer en inclusiever voedselsysteem te komen. Overheden, bedrijven, ngo’s, milieuorganisaties, mensenrechtenorganisaties: zij komen samen om de grootste problemen rondom de verwerking van voedsel aan te pakken. Denk daarbij bijvoorbeeld ook aan de impact op het klimaat. En hoe iedereen ter wereld toegang tot gezond en kwalitatief goed voedsel kan krijgen. Op de top gaat het specifiek over de verandering van ons voedselsysteem, want dat er iets op grote schaal moet gebeuren, is duidelijk.”
“Tegenwoordig beseffen we dat voedselzekerheid alleen verbeterd kan worden door het héle systeem aan te pakken.”
Voorheen hadden we het over voedselzekerheid, nu praten we over voedselsystemen. Wat is er veranderd?
“Daarvoor moeten we een stukje terug in de tijd. In de jaren 80 en 90 ging het vooral over de aanwezigheid van voedsel: produceert elk land wel genoeg voedsel? Vanaf de jaren nul ging het steeds meer over voedselzekerheid: iedereen moet toegang hebben tot betaalbaar, voldoende én kwalitatief goed voedsel. Er kan dan wel genoeg voedsel zijn, maar kunnen mensen het ook krijgen? En bevat het de benodigde voedingsstoffen zoals vitaminen en eiwitten?
Dit laatste, voedselzekerheid, is uiteraard nog steeds van belang. Maar tegenwoordig beseffen we dat voedselzekerheid alleen verbeterd kan worden door het héle systeem aan te pakken. Denk bijvoorbeeld aan de reis die een chocoladereep aflegt voordat het in de supermarkt belandt. Cacao wordt geproduceerd, vervolgens getransporteerd, verwerkt en verpakt. Zo’n hele waardeketen gaat niet alleen over voedsel, maar heeft ook impact op klimaatverandering, werkomstandigheden en handelsrelaties. De voedselsector is niet op zichzelf staand, maar is ingebed in maatschappij en beleid. Zo is de voedselproductie flink toegenomen ten koste van het klimaat. Alleen door voedselsystemen in het geheel aan te pakken, kan er vooruitgang worden geboekt op alle Duurzame ontwikkelingsdoelen.”
Er is ook kritiek op de wereldvoedseltop. Wat houdt deze kritiek in?
“De VN zegt dat iedereen aan de top kan deelnemen. De kritiek, afkomstig van kleine inheemse en boerenorganisaties, is echter dat de top bestaande machtsverhoudingen in stand houdt. Zo heeft een multinational de middelen om een jaar lang met een groot team de top voor te bereiden. Een kleine boer uit Bangladesh heeft deze middelen niet. De VN zegt inclusief te zijn, maar tegelijkertijd wordt er weinig gedaan aan deze bestaande machtsstructuren. Hierdoor hebben grote stakeholders zoals banken en multinationals meer invloed dan kleine stakeholders, zoals kleine boeren en inheemse stammen. En juist de grote stakeholders zijn vaak debet aan milieuvervuiling of onteigening van gronden.
“De top zal doorgaan, maar het beeld van een inclusieve top, dat staat niet meer overeind.”
Veel boerenorganisaties en inheemse organisaties willen zich daarom terugtrekken uit de top, sommigen hebben dat zelfs al gedaan. De top zal doorgaan, maar het beeld van een inclusieve top, dat staat niet meer overeind. Kritiek is er ook op overheden, zij nemen te weinig verantwoordelijkheid om zelf een koers uit te zetten. Overheden moeten er juist voor zorgen dat zaken als mensenrechten en klimaat centraal worden gesteld, in plaats van dat invloedrijke bedrijven en hun winsten leidend zijn.”
Samen met een aantal andere maatschappelijke organisaties heeft Cordaid een brief gestuurd naar minister de Bruijn van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking om aan te dringen op een lagere drempel voor boerenorganisaties en NGOs om deel te nemen aan de Food Systems Summit.
Wat vindt Cordaid van de wereldvoedseltop?
“De Civil Society and Indigenous Peoples’ Mechanism, de organisatie die de tegenbeweging organiseert, heeft een brief opgesteld die Cordaid heeft ondertekend. Hierin staat dat de top gelijkwaardig moet zijn en dat iedereen een stem moet krijgen.
Tegelijkertijd doet Cordaid mee aan de top, omdat juist ook organisaties als Cordaid in staat zijn om lokale gemeenschappen een stem te geven. In gesprekken met overheden en bedrijven, kaarten we mensenrechten aan. En met bedrijven die openstaan voor verantwoord ondernemen, bekijken we hoe ze tot een duurzamere en eerlijkere waardeketen kunnen komen.”
Werkt Cordaid in haar programma’s aan het veranderen van voedselsystemen?
“Cordaid werkt inderdaad vanuit een voedselsysteembenadering. Dit betekent dat we verschillende aspecten bij het ontwikkelen van programma’s meenemen. We houden rekening met klimaatslimme landbouw, de positie van vrouwen en mensenrechten in de waardeketens.”
