Cash transfers: “Geld zet aan tot handelen, initiatief en eigen keuzes”

Hulp in natura, het lijkt de essentie van noodhulp. Wie honger heeft, geef je te eten. Wie geen huis meer heeft, een tent. Maar sinds een jaar of tien zijn de cash transfers in opkomst. Gewoon geld geven. Het is vaak goedkoper en effectiever, zo blijkt in de praktijk. Waarom? Marten Treffers legt uit hoe het werkt in Afghanistan. 

Wat is er mis met goederen uitdelen?

Marten Treffers is noodhulp-expert bij Cordaid: “Grote crises vragen om grote logistieke operaties. Denk aan inkoopprocedures, opslag, het transport en de distributie van dekens, voedselpakketten, tentzeilen, emmers, zeep, maandverband voor duizenden gezinnen. Dat is ontzettend duur en tijdrovend. Als je die kosten en dat tijdverlies kunt vermijden door mensen geld te geven en zelf spullen te laten kopen, dan ben je gek als je dat niet doet.”

Klinkt logisch. Waarom doen hulporganisaties dat niet altijd?

“Het werkt alleen als er een lokale markt is en leveranciers de vraag aankunnen. Op plaatsen waar niets is moet je wel goederen van elders aanvoeren en uitdelen. Maar de wereldbevolking verstedelijkt en crises doen dat ook: steeds meer ontheemden en vluchtelingen zitten in steden. De Afghaanse stad Jalalabad bijvoorbeeld, wordt overspoeld door honderdduizenden ontheemden en gevluchte Afghanen die worden teruggestuurd uit Pakistan. Die overleven overal en nergens: in parken, langs wegen, onder bruggen. Maar de economie draait daar wel. En met een beetje geld kunnen ze zelf goed en snel aan voedsel, medicijnen of onderdak komen. Sneller dan wanneer hulporganisaties dat centraal voor hen zouden regelen. Allicht kosten spullen in de detailhandel meer dan wanneer hulporganisaties ze in bulk inkopen. Dan nog blijft het een stuk goedkoper.”

Is dat niet naïef, zomaar geld geven?

“Het is nooit zomaar. Het geld gaat naar wie het het hardste nodig heeft: gevluchte en ontheemde eenoudergezinnen, ouderloze kinderen, gevluchte vrouwen die er alleen voor staan, zieken, bejaarden en mensen met een handicap. En het is ook niet naïef. Het is geen waterdichte methode, maar als je achteraf controleert zie je dat het geld 9 van de 10 keer aantoonbaar goed is besteed aan gezond voedsel, huur, medicijnen en andere levensnoodzakelijkheden. Maar nog veel belangrijker: geld geven zet aan tot handelen, tot initiatief en eigen keuzes maken. Dat geeft mensen die vaak al maanden door een hel gaan en alle waardigheid is ontnomen, weer wat eigenwaarde. Én je stimuleert ook nog eens de lokale economie.”

“Bij grote distributies krijgt iedereen hetzelfde. Maar niemand heeft dezelfde noden. De een heeft dekens kunnen meenemen, de ander alleen potten en pannen. De een is ziek, de ander niet. Met cash transfers kunnen mensen beter voorzien in specifieke noden. Dat is effectiever dan goederen uitdelen.”

3 manieren om geld te geven bij noodhulp:

• Mensen krijgen geld voor het meehelpen opbouwen van het (ramp)gebied waarin ze verblijven (cash for work)
• Mensen krijgen een vrij te besteden bedrag (multi purpose cash)
• Mensen krijgen een bedrag of een tegoedbon (voucher) voor een specifiek doel: bijvoorbeeld voedsel.

De bedragen variëren van enkele tientjes tot een paar honderd euro per maand per persoon. Als het kan wordt het geld overgemaakt via mobiel bankieren. Dat is vooral voor vluchtelingen en ontheemden een uitkomst.

Hulp van Cordaid in Afghanistan

Met steun van de Nederlandse overheid en donateurs van Cordaid Mensen in Nood helpen we 2660 ontheemden en gedwongen terugkeerders (380 gezinnen). Een half jaar krijgen ze maandelijks 200 euro per familie. Met dat geld kopen ze voedsel en spullen die ze nodig hebben en betalen ze de huur.